از محله سنتی تا محله معاصر؛ کندوکاوی در راهکارهای احیاء هویت محلی در شهر امروز

تاکنون دیدگاه‌های متنوعی در رابطه با نقش محله مطرح شده‌اند. اگرچه با توجه به ویژگی‌های زندگی امروز، وابستگی افراد به قلمرو سکونتی آن‌ها و خدمات آن کاهش یافته، لیکن نیاز به ارتباط چهره به‌چهره هنوز زوال نیافته و اهمیت طراحی محله و توانایی آن برای ارتقاء تعامل اجتماعی و تعلق خاطر به محیط زندگی همچنان در نظریات توسعه پایدار مورد توجه است. یکی از مؤثرترین روش‌های مطالعه ویژگی‌های محله از طریق مطالعه سابقه تاریخی آن در محله‌های سنتی امکان‌پذیر است. در این راستا، این نوشتار احیاء هویت محلی را در شهر امروز در مقابل احیاء کالبدی محله‌های سنتی طرح می‌نماید. احیاء هویت محلی، احیاء حس‌مکان و اجتماع محلی است و می‌تواند با زندگی شهری امروز انطباق یابد. براساس تحلیل‌ها، در فرایند ادراکی از هویت، دو مرحله «بازشناسی» و «تشخص» اهمیت دارد. مولفه‌های مربوط به تحلیل حوزه بازشناسی هویت محلی در محله سنتی در این نوشتار در چهار محور با عناوین مرزبندی اجتماعی- فرهنگی محله، نظام سلسله‌مراتبی فضایی و فعالیتی، رعایت مقیاس، انسجام و هماهنگی در بافت و سیمای کالبدی، مرکز محله و خدمات محلی دسته‌بندی شدند. از سوی دیگر، مؤلفه‌های مربوط به تحلیل حوزه تشخص، ذیل عنوان شاخصه‌های معنایی مورد تحلیل قرار گرفتند. با الهام از ویژگی‌های محله سنتی و توجه به شرایط خاص و نیازمندی‌های حوزه‌های مسکونی معاصر، اصلی‌ترین فرصت‌ها و راهکارهای احیاء هویت محله ها و تقویت پایداری آن‌ها براساس جداول تحلیلی سوات، به صورت سیزده راهکار در پنج دسته‌بندی اصلی به صورت انطباق و اتصال مناسب با شهر، خودکفایی نسبی، ساماندهی کالبدی، مردم یکردن و تقویت حس‌تعلق انسانی ارائه شده است. در فرایند تبیین راهکارها به موضوع انعطاف‌پذیری و ماهیت دو بعدی محله‌های معاصر از نظر دارا بودن برخی ویژگی‌های شهری در عین داشتن ابعاد محلی توجه شده است که آن‌ها را از طرفی با روح کلی محله‌های سنتی پیوند می‌دهد و از طرف دیگر با شرایط زندگی امروز متناسب می‌سازد.